Courrier sud – Antoine de Saint-Exupéry

Het bekendste boek van Antoine de Saint-Exupéry is natuurlijk Le petit prince(1943), het sprookjesachtige verhaal van een piloot die een klein prinsje ontmoet dat hem laat kennismaken met verschillende planeten en hem zo veel over de mensheid leert. De piloot is een vriendelijke man, die openstaat voor alles wat de kleine prins te vertellen heeft. Vóór Le petit princeschreef De Saint-Exupéry echter een paar romans over beduidend minder goeiige piloten, bijvoorbeeld zijn debuut Courrier Sud (1929).

In Courrier sud(“Zuidpost”) maken we kennis met piloot Jacques Bernis, die vliegt op een zogenaamde postlijn tussen Frankrijk en Algerije. Bernis is een moeilijke man. Hij geniet van de eenzaamheid in de cockpit. Buiten zijn vliegtuig voelt hij zich een “scaphandrier hors de son élément” (een duiker uit zijn element, p.12). Zijn element, dat is duidelijk de lucht. In deel 1 wordt Bernis voorgesteld als een echte held, die aan land stoere verhalen vertelt over het proviand dat hij meeneemt om niet om te komen van de honger en dorst als hij een noodlanding moet maken in de woestijn. Deel 2 toont een andere kant van Bernis. Hij redt zijn vriendin Geneviève uit de handen van haar gewelddadige man en begint een relatie met haar. Hij weet echter niet zo goed hoe hij toenadering moet zoeken en de relatie verloopt nogal stroef. Tijdens een nachtelijke autorit krijgen Bernis en Geneviève pech en stranden ze in Sens. Het valt niet mee om daar onderdak te vinden en in het provinciaalse stadje voelt Bernis zich des te meer uit zijn element. In deel 3 is hij dan ook weer onderweg als piloot. Hier begint ook de echte intrige. Het is slecht weer, maar de post moet koste wat kost op tijd bezorgd worden. Bernis en zijn copiloot worden daarom de storm in gestuurd. Eerst praten ze nog wat over de liefde, maar dan valt al het contact met de verkeersleider weg. Wat is er gebeurd?

Courrier sud is een tijdloos liefdesverhaal over een carrièreman die buiten zijn werk slecht functioneert. Zijn werk is gevaarlijk en Bernis wordt als een stoere kerel neergezet die alles overheeft voor zijn werk. Wat dat betreft past het verhaal nog heel goed in onze tijd. Toch zegt het ook veel over de jaren ’20, waarin men een optimistische kijk had op techniek en geloofde in vooruitgang. De stijl van het boek is impressionistisch. In korte zinnen schetst De Saint-Exupéry een beeld. Zo beschrijft hij Bernis’ beeld vanuit de cockpit als volgt (p.28): “Ainsi dans le golfe, un soir de régates: ciel bleu, mer bleue, col bleu et les yeux bleus du capitaine. Congé lumineux.” Met deze schrijfstijl geeft De Saint-Exupéry alles wat Bernis doet en observeert een soort urgentie en gejaagdheid. Bernis komt hierdoor over als een onrustige man die zijn draai niet kan vinden. Erg veel sympathie krijg je als lezer echter niet voor hem, daarvoor is hij te ongrijpbaar en te wispelturig.

Het moge duidelijk zijn dat de piloot uit Courrier sudheel anders is dan die uit Le petit prince. Misschien is de roman juist daarom wel zo lezenswaardig: hoewel de onderwerpkeuze van De Saint-Exupéry beperkt was, wist hij toch heel verschillende aspecten te belichten. En dat in een mooie stijl die ook nu nog heel modern aandoet.

Antoine de Saint-Exupéry, Courrier sud, Gallimard/Folio, 1929, 155 p.