Souvenirs dormants – Patrick Modiano

Toen Patrick Modiano in 2014 de Nobelprijs voor literatuur won, roemde de jury de schrijver “voor de herinneringskunst waarmee hij de meest ongrijpbare menselijke lotsbestemmingen heeft weten op te roepen”. Herinneringskunst en ongrijpbaarheid zijn thema’s die je in alle romans van Modiano terugvindt. Zo ook in Modiano’s nieuwste, Souvenirs dormants(Slapende herinneringenin de prachtige vertaling van Maarten Elzinga).

Er zit niet echt een duidelijk verhaal in Souvenirs dormants. De ik-figuur herinnert zich namen, plaatsen en data en vertelt aan de hand daarvan over een bepaalde episode in zijn leven. Hij beschrijft het Parijs van eind jaren ’50 en begin jaren ’60, toen het niet vreemd gevonden werd dat een tiener eindeloos door de straten van de grote stad zwierf. En de stad was toen niet bepaald de Ville Lumière uit de NS-reclames; het was een ruige plek vol duistere cafés waar dingen gebeurden die het daglicht niet konden verdragen. De ik-figuur komt bijvoorbeeld in een café waar hij de broer van een kennis tegenkomt. Als hij in de gaten heeft dat de kerels in het gezelschap een tikje onguur zijn, rent hij heel hard weg om niet in de problemen te raken.

Het knappe van Modiano is dat hij steeds een bepaalde sfeer weet op te roepen zonder heel expliciet te zijn. De lezer maakt steeds weer kennis met nieuwe personages die allemaal een bepaald belang in het verhaal hebben, maar nooit wordt helemaal duidelijk wat ze er eigenlijk doen. Het verhaal waaiert allerlei kanten uit en als lezer ga je erin mee. In Souvenirs dormantskom je dan op een punt waarop wordt gesuggereerd dat er een ernstige misdaad heeft plaatsgevonden, waarmee je in de jaren ’60 gewoon wegkwam. Na het lezen van deze roman blijf je met diverse vragen zitten. Wat is die ik-persoon eigenlijk voor een figuur? Hoe kwam hij in aanraking met die bijzondere types? Kon je in die tijd wegkomen met een zware misdaad?

Het is de vraag of het uitmaakt of de verteller betrouwbaar is. Gaat het niet om slapende herinneringen, zoals de titel suggereert? Zijn die niet altijd een beetje dubieus? De ik-figuur vergelijkt ze met de zogenaamde PILI (panneaux indicateurs lumineux d’itinéraires) die tot in de jaren ’90 in de metro te vinden waren. Op deze borden lichtte de route op die je moest volgen om van A naar B te komen. De slapende herinneringen uit de titel zijn verbonden aan plaatsen in Parijs en door ze op te roepen, lichten de routes op die de ik-figuur toen aflegde. Een prachtig beeld, dat ook weer een herinnering op zich is, omdat de borden niet meer bestaan. Een aanrader, deze Modiano!

 

Patrick Modiano, Souvenirs dormants, Paris, 2017, 112 p.

Vertaald door Maarten Elzinga, Slapende herinneringen, Amsterdam, 112 p.