Marija en Vahidin zijn twee vrienden die gezamenlijk trainen voor de Olympische Spelen in Barcelona van 1992. Hun sport is schieten. Marija is Servische, terwijl haar vriend Vahidin moslim is. Dat is nooit een probleem geweest, tot de Joegoslavië-oorlog uitbrak. Opeens worden scheidslijnen tussen verschillende bevolkingsgroepen duidelijk, die van tevoren niet bestonden. Als het in zijn eigen stad niet meer veilig is voor moslims, moet Vahidin vluchten met zijn familie. Marija blijft achter. 

Robert Mitchum ne revient pas is een oorlogsroman van de schrijver Jean Hatzfeld. Hatzfeld was in de Joegoslavië-oorlog correspondent in Sarajevo en weet uit de eerste hand hoe het leven in die tijd was. In plaats van een feitelijk verslag schrijft hij een roman, waarin twee geliefden ruw van elkaar worden gescheiden. Dit brengt de oorlog heel dichtbij.

In een hoog tempo volgen de gebeurtenissen elkaar op in deze spannende roman. Er is weinig ruimte voor beschrijvingen of introspectie, maar er is voortdurend actie. Hatzfeld werpt morele dilemma’s op zonder deze heel erg te benadrukken. Zo wordt zowel aan Vahidin als aan Marija gevraagd om sniper te worden, maar wel allebei voor een andere groep. Wat ze hier echt van vinden, moet de lezer zelf interpreteren.

De titel is vrij raadselachtig: Robert Mitchum komt niet terug. Het blijkt niet om de acteur te gaan, maar om de hond van Vahidin, die dezelfde naam heeft. Te midden van het oorlogsgeweld dat Mirija en Vahidin verschillende kanten op stuurt, is Robert Mitchum het vaste baken. Alles verandert, behalve Robert Mitchum. 

Wie van een actieroman houdt, moet Robert Mitchum ne revient pas zeker lezen. Jean Hatzfeld snijdt moeilijke onderwerpen aan zonder daar lang bij stil te staan. Dat vond ik zelf af en toe wel lastig: er gebeuren voortdurend heftige dingen, waar vrij snel aan voorbij wordt gegaan. Hatzfeld zelf is helemaal ingevoerd in de Joegoslavië-oorlog, maar dat zal niet zo zijn voor de gemiddelde lezer. Als je zoekt naar wat meer interpretatie en uitleg, is het verstandig om je een beetje in te lezen. Een boek dat zich daar goed voor leent is Het startschot (2014) van oorlogscorrespondent Tim Butcher. 

 Jean Hatzfeld, Robert Mitchum ne revient pas, Paris, 2013, 251 p