Le chapeau de Mitterrand – Antoine Laurain

Op een avond, als zijn gezin weg is, besluit Daniel Mercier zichzelf te trakteren op een diner in een brasserie. Als hij ziet wie er aan de naastgelegen tafel zitten, kan hij zijn ogen niet geloven: het is president François Mitterrand met zijn gezelschap! Daniel doet zo lang mogelijk over zijn maaltijd, zodat hij pas weg hoeft als Mitterrand vertrekt. Zodra hij wil gaan, ziet Daniel echter iets zwarts op een stoel. Mitterrand heeft zijn hoed laten liggen. Daniel kan zich er niet toe zetten om de hoed terug te bezorgen en houdt hem zelf. Dat is het begin van een grote verandering in zijn leven. Door de hoed durft Daniel zijn mond open te doen tijdens een belangrijke vergadering op zijn werk, waardoor hij prompt tot directeur van een regionale vestiging wordt gepromoveerd. De hoed moet wel geluk brengen!

Le chapeau de Mitterrand speelt zich af in 1986, tien jaar voor de dood van Mitterrand. Antoine Laurain schetst een geloofwaardig decor, maar overdrijft het niet. Personages communiceren met elkaar via de vaste telefoon, berichten in de krant, brieven en zelfs met de chatfunctie van de Franse voorloper van internet, Minitel. Er rijden nog geen TGV’s en geldbedragen worden weergegeven in francs. Netflix bestaat nog lang niet, maar het nieuwe Canal+ is het gesprek van de dag bij de koffieautomaat. Alleen in de hoofdstukken over Bernard Lavallière komt het tijdsbeeld op de voorgrond. Lavallière is een rechtse Parijzenaar die bulkt van het oude geld, die onder invloed van de hoed links wordt en zich in de kunstscene gaat ophouden. Hij switcht van Le Figaro naar de linkse krant Libération en verruilt zijn oude kliek voor nieuwe vrienden uit de kunstwereld. Dit alles tot afgrijzen van zijn familie. 

Daniel Mercier wordt al gauw gelaten voor wie hij is, want hij laat de hoed in de trein liggen. Het perspectief verschuift naar de vindster van de hoed, de schrijfster Fanny Marquant. Als zij een daad heeft gesteld, legt ze de hoed op een bankje in Parc Monceau, waar parfumeur Aslan de hoed vindt. Hij raakt de hoed kwijt, ook weer nadat hij dankzij de hoed tot een belangrijke stap in zijn leven is gekomen. Zo komt Mitterrands hoed in handen van Lavallière. 

Rode draad in de roman van Laurain is het gegeven dat de hoed zorgt voor een grote verandering in het leven van de personages. De vraag is of het hoofddeksel bepaalde krachten kan worden toegeschreven, of dat de omslag door de personages zelf wordt veroorzaakt. Het lijkt wel wat op het stuk huid uit La peau de chagrin (1831) van Honoré de Balzac, waarbij in het midden blijft of de huid magische krachten bezit. Wie in het bezit is van de huid mag wensen wat hij wil, maar elke keer als hij wat wenst, wordt de huid een stukje kleiner, tot er niets meer van over is. De hoed in Le chapeau de Mitterrand wordt niet kleiner en de personages wensen niets, maar gaan zich anders voelen als ze de hoed dragen, waardoor ze in staat zijn hun leven te veranderen. 

Het belangrijkste thema in het boek is toeval. Laurain zegt hierover het volgende in een interview: “ Avez-vous remarqué que les profonds changements de nos vies ont presque toujours pour point de départ un détail infime : Une rencontre imprévue, un rendez-vous que l’on avait failli annuler, un train que l’on a raté.” De vilthoed van Mitterrand helpt het lot een handje, maar de personages veranderen zelf. Dat strookt met wat Mitterrand zei in zijn laatste toespraak: “Je crois aux forces de l’esprit.” De hoed is alleen het extra zetje om tot een daad te komen.

Le chapeau de Mitterrand is een prachtig boek, dat niet voor niets de Prix Relay des Voyageurs heeft gewonnen. Het is luchtig en grappig en heeft een interessante structuur door de hoed die wordt doorgegeven. Chapeau !

Antoine Laurain, Le chapeau de Mitterrand, Paris, 2012, 191 p